Ο Βούβαρης είναι ένα όμορφο και οικολογικά σημαντικό ποτάμι στη Λέσβο. Παρά το ότι στερεύει το καλοκαίρι, είναι ένα ζωντανό οικοσύστημα που φιλοξενεί πολλά σπάνια είδη φυτών και πουλιών. Επιπλέον, έχει μεγάλη ιστορική και πολιτιστική αξία.
Πού βρίσκεται και πώς σχηματίζεται
Ο Βούβαρης ξεκινάει από τα ρέματα που κατεβαίνουν από τις βορειοδυτικές πλαγιές του Όλυμπου της Λέσβου, την περιοχή της Μεγάλης Λίμνης (μέσα στο μεγάλο πευκοδάσος του νησιού) και τον λόφο Αποστολέλι στα δυτικά. Η λεκάνη απορροής του καλύπτει 24 τετραγωνικά χιλιόμετρα, με κύρια ρέματα τον Καβουροπόταμο, το Στρογγυλό και το Καμαρέλι. Έχει μήκος 8,5 χιλιόμετρα και κατευθύνεται από ανατολικά προς δυτικά, διασχίζοντας ένα πυκνό πευκοδάσος και σχηματίζοντας μαιάνδρους. Στα νότια των εκβολών του βρίσκεται το δάσος της Αχλαδερής, που προσθέτει στην οικολογική του αξία.
Ο ποταμός εκβάλλει στα βορειοανατολικά του Κόλπου της Καλλονής, όπου δημιουργεί έναν παράκτιο υγρότοπο υφάλμυρου νερού περίπου 200 στρεμμάτων. Αν και ο Βούβαρης δεν έχει συνεχή ροή όλο το χρόνο (το καλοκαίρι μένουν μόνο λίγες δεκάδες μέτρα κοντά στις εκβολές και μικρές λιμνούλες), η σημασία του για τη βιοποικιλότητα είναι αδιαμφισβήτητη.
Ιστορία και Παράδοση
Το όνομα «Βούβαρης» προέρχεται από τη λατινική λέξη "vivarium", που σημαίνει ιχθυοτροφείο. Από τα ρωμαϊκά χρόνια, ο Βούβαρης ήταν ένα διάσημο ιχθυοτροφείο. Ακόμα και σήμερα, κοντά στις εκβολές, υπάρχουν ερείπια από κανάλια του προηγούμενου αιώνα που χρησιμοποιούνταν για ψάρεμα. Τα "βουβαρίσια" ψάρια, κυρίως κεφαλόπουλα, ήταν πολύ περιζήτητα στον Κόλπο της Καλλονής για τη νοστιμιά τους. Οι ντόπιοι αναφέρονταν στην περιοχή ως "Βουβάρι" και στο ποτάμι ως "του Βουβάρ' το ποτάμ'".
Η περιοχή των εκβολών του Βούβαρη συνδέεται και με τον Αριστοτέλη. Πολύ κοντά βρίσκεται η βυθισμένη αρχαία Πύρρα, ένας σημαντικός τόπος για τη μελέτη της φυσικής ιστορίας. Εκεί, πριν από 2.300 χρόνια, ο Αριστοτέλης μελέτησε τους οργανισμούς και τη φύση, γράφοντας το «Περί τα Ζώα Ιστορίαι», την πρώτη επιστημονική μελέτη της ανθρωπότητας για τη φύση και τα άγρια ζώα. Αυτό κάνει τις εκβολές του ποταμού ιδανικό μέρος για εξερεύνηση και παρατήρηση της άγριας ζωής, με μια ιστορική διάσταση που εμπλουτίζει την εμπειρία.
Πλούσιο Οικοσύστημα: Φυτά και Ζώα
Η βιοποικιλότητα του Βούβαρη είναι εντυπωσιακή:
Χλωρίδα
Η βλάστηση στις εκβολές του ποταμού είναι κυρίως αλόφυτη, με σαλικόρνιες, βούρλα, αγριοκάλαμα και ψαθιά. Κοντά στις όχθες, υπάρχουν πικροδάφνες, φράξοι, φυλλίκια και αλμυρίκια. Λίγο μετά τις εκβολές, υπάρχει ένα μικρό δάσος από ψηλά πεύκα, ενώ στα όρια του υγροτόπου υψώνονται χαμηλοί λόφοι με μακία βλάστηση.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η παρουσία της Iris orientalis, μιας από τις σπανιότερες και ομορφότερες ίριδες της Ελλάδας, που την άνοιξη δημιουργεί ένα εντυπωσιακό τοπίο με τα λευκοκίτρινα άνθη της. Επίσης, στην περιοχή υπάρχει ένα σπάνιο αγριογαρύφαλλο, ο Dianthus anatolicus. Η χλωρίδα συμπληρώνεται από πολλά σπάνια είδη, όπως το ενδημικό Alyssum lesbiacum, το Ferulago humilis, η Anthemis aciphylla, η Scorzonera sublanata, η Genista anatolica, και πολλές άλλες.
Ορνιθοπανίδα (Πουλιά)
Ο Βούβαρης, όπως και όλοι οι παράκτιοι υγρότοποι του Κόλπου της Καλλονής, είναι ένας παράδεισος για τα πουλιά. Το δάσος κοντά στις εκβολές φιλοξενεί τέσσερα σημαντικά είδη: τον σπάνιο πευκοτσοπανάκο, τον νανόμπουφο, τον καμποδεντροβάτη και τη λαγγόνα. Από τα αρπακτικά, παρατηρούνται φιδαετοί, καλαμόκιρκοι, αετογερακίνες, και πολλά άλλα.
Στις εκβολές εμφανίζονται μαυροπελαργοί, λευκοί πελαργοί, διάφορα είδη ερωδιών (μικροτσικνιάδες, αργυροτσικνιάδες, σταχτοτσικνιάδες κ.ά.), καθώς και καλαμοκανάδες, θαλασσοσφυριχτές, και πολλά είδη γλαρονιών. Στις γύρω περιοχές, ζουν κουκουβάγιες, γκιώνηδες, μελισσοφάγοι, και πολλά ωδικά πτηνά.
Αμφίβια, Ερπετά και Θηλαστικά
Η πανίδα του Βούβαρη περιλαμβάνει και αμφίβια και ερπετά. Εδώ ζουν λεβαντοβάτραχοι, δεντροβάτραχοι και πρασινόφρυνοι. Η ερπετοπανίδα είναι πολύ πλούσια, με ποταμοχελώνες, βαλτοχελώνες, γραικοχελώνες, φίδια όπως ο έφιος, το θαμνόφιδο, το νερόφιδο, καθώς και την οθωμανική οχιά. Από τα θηλαστικά, απαντώνται αλεπούδες, πετροκούναβα, νυφίτσες και σκατζόχοιροι.
Ιχθυοπανίδα και Έντομα
Η ιχθυοπανίδα του Βούβαρη είναι επίσης αξιοσημείωτη, με δύο ιδιαίτερα σπάνια ψάρια γλυκών νερών: την μπριάνα της Περγάμου (Barbus pergamonensis) και τον σμυρνοπετρόλευκο (Chondrostoma smyrnaeum). Άλλα είδη περιλαμβάνουν το κουνουπόψαρο, τα χέλια, τη ζαμπαρόλα (Aphanius fasciatus) και τον ποντογωβιό (Knipowitschia caucasica). Ο Βούβαρης φιλοξενεί επίσης σε μεγάλους αριθμούς τον χερσαίο κάβουρα του είδους Potamon ibericum. Η περιοχή είναι ιδανική και για την παρατήρηση πολλών ειδών λιβελούλων, όπως τα Aeshna affinis, Lestes barbarus και Crocothemis erythraea.
